Feliks Bogacki

by

Feliks Bogacki żył w latach 1847-1916. Uznawał, że prawa przyrody obowiązują też człowieka, a im więcej mamy, tym skuteczniejsze jest działanie. Świat kształtowany przez nas. Sam w sobie nie jest dobry czy zły, bo to człowiek ma nad nim władzę. Ta ostatnia wynika z wiedzy, dzięki naszym władzom poznawczym. Rzeczywistość jest uporządkowana, filozofię Bogackiego charakteryzowała postawa redukcjonistyczna. Przedstawiciel pozytywizmu warszawskiego.

W filozofii Feliksa Bogackiego brak jest konsekwencji. Przechodził od pozytywizmu do spirytualizmu (po śmierci synów) i z powrotem. Prowadził własną adwokaturę w Odessie. Dokonał pierwszego (1873) przekładu Utylitaryzmu, J.S Milla.

Feliks Bogacki
Feliks Bogacki (fot. domena publiczna)

Bogacki a pragmatyzm w nauce

Feliks Bogacki polemizował z Ochorowiczem na temat relacji między procesami fizjologicznymi psychicznymi, popierał ich rozdzielenie i istnienie duszy. Nauka dzięki swym siłom może pozytywnie zmieniać świat – Bogacki wyznawał pragmatyzm w nauce. Teoria związana z praktyką – wiedza to przewidywanie korzystnych dla człowieka rzeczy.

Drwił z akademizmu, faworyzował doświadczenie i indukcję.

Pozytywizm jest naukową metodą poznania rzeczywistości przyrodniczej a nie, jak chciał Ochorowicz, filozofią. Z ujęcia pozytywizmu jako metody, wywodzi Bogacki, że pozytywistami byli Kopernik, Galileusz, Kepler, Newton (i współcześni: Bentham, Comte, Mill, Spencer, Buckle). Za pierwszego pozytywistę uznaje F.Bacona, jako że zwrócił uwagę na indukcję.

Etyka Feliksa Bogackiego

W 1909 roku, Feliks Bogacki pisze Zagadnienia etyki. Człowiek jest wynikową działania wielu zjawisk przyrodniczych i społecznych. Wiedza o tym, że znamy prawa umoralnia nas. Bogacki, podobnie jak Buckle, uważa, że poznanie świata to nie tylko postęp cywilizacyjny, to także wyzwalanie się człowieka, postęp społeczny powiązany jest z postępem poznania.

Świat sam w sobie nie jest ani dobry, ani zły, to my go kształtujemy.

Bogacki jest zwolennikiem egoistycznej koncepcji natury ludzkiej. Źródłem nieporozumień w etyce jest teoria dwóch autonomicznych uczuć: altruistycznych i egoistyczny. Człowiekowi egoizm dany jest przez naturę. Organizm zmusza nas do bycia egoistami. Oceny moralne mają charakter subiektywny. Jest zwolennikiem darwinizmu, w sferze zjawisk społecznych ma miejsce stała rywalizacja. Dawniej wygrywały mięśnie, teraz decyduje siła myśli.

Ideał moralny zbyt wysoko postawiony, jest nieosiągalny dla jednostki, a zatem niepraktyczny. Ideały nie są rzeczami wiecznymi, ewoluują wraz z ich nosicielami. Jednak jest to ewolucja do coraz doskonalszych ideałów, rozwój postępuje systematycznie naprzód. Etyka nie powinna stawiać sobie maksymalistycznych ambicji. Jest to atak na ideały romantyczne – nie heroizm, lecz zdrowy rozsądek i praktycyzm. Postulaty etyki nie mogą zdążać do tego co sprzeczne z naturą ludzką. Bogacki, jak Ochorowicz, wskazuje na potrzebę powiązania twórczości normatywnej z opisem rzeczywistości moralnej. Z analizy określonej rzeczywistości daje się wyprowadzić wskazania moralne.

Bogacki a determinizm

Feliks Bogacki deklarował się jako zwolennik determinizmu. Zależności skutków i przyczyn nie podlegają tylko prawa przyrody, lecz także społeczne. Prawa moralne należą do praw fizycznych, nie są wybrykiem fantazji ludzkiej. Kant popełnił błąd oddzielając te dwie sfery. Czynnik woli ludzkiej może się tylko objawić poprzez dodawanie nowych przyczyn, aby powstały pożądane skutki.

Nie rozumowanie determinuje moralność człowieka lecz jego potrzeby i zależne od nich uczucia. Rozum co najwyżej pomaga w osiągnięciu celu. Źródeł uczuć moralnych dopatruje się w uczuciach samolubnych. Moralność kształtuje wola, nasze chcenie. Moralność jest istotnym elementem zjawisk społecznych. Dostrzega zależności między etyką a czynnikami ekonomicznymi i społecznymi – nie ma więc etyki ogólnoludziej, są etyki kreowanie przez poszczególne grupy społeczne.

Dodaj komentarz